تاریخ انقضای داروها: چرا مهم است؟
شاید هنگام نگاه کردن به بسته‌بندی داروها، متوجه تاریخ‌هایی با عنوان “EXP” یا “تاریخ انقضا” شده باشید. این تاریخ ممکن است به نظر صرفاً یک جزئیات کوچک بیاید، اما در واقع یکی از حیاتی‌ترین اطلاعات روی بسته‌بندی دارو است. استفاده از داروهای تاریخ مصرف گذشته می‌تواند خطرات جدی برای سلامت شما به همراه داشته باشد. در این مقاله به این می‌پردازیم که تاریخ انقضای دارو چیست، چرا وجود دارد و استفاده از داروهای منقضی شده چه خطراتی دارد.
تاریخ انقضای دارو: بیش از یک عدد ساده
تاریخ انقضای دارو، تاریخی است که شرکت سازنده دارو تضمین می‌کند که در صورت نگهداری صحیح، دارو تا آن تاریخ دارای تمام قدرت و خلوص لازم برای درمان بیماری و همچنین کاملاً ایمن و بی‌خطر است. این تاریخ بر اساس مطالعات پایداری دقیق تعیین می‌شود که نشان می‌دهد ماده مؤثر دارو و سایر ترکیبات آن در طول زمان و تحت شرایط نگهداری توصیه شده چگونه رفتار می‌کنند. پس از این تاریخ، شرکت سازنده دیگر هیچ‌گونه تضمینی در مورد کیفیت یا ایمنی دارو ارائه نمی‌دهد.
چرا داروها تاریخ انقضا دارند؟
تاریخ انقضا یک اقدام علمی و قانونی برای اطمینان از اثربخشی و ایمنی دارو برای مصرف‌کننده است:
تضمین اثربخشی
با گذشت زمان، مواد شیمیایی موجود در دارو، به خصوص ماده مؤثر آن، می‌توانند تجزیه شده یا تغییر شیمیایی دهند. این تغییرات ممکن است باعث کاهش قدرت و اثربخشی دارو شوند. تاریخ انقضا تضمین می‌کند که تا آن زمان، مقدار ماده مؤثر در دارو حداقل ۹۰٪ مقدار ذکر شده روی بسته‌بندی است و دارو قادر است اثر درمانی مورد نظر را ایجاد کند. پس از تاریخ انقضا، ممکن است دارو دیگر نتواند به طور مؤثر بیماری شما را درمان کند.
تضمین ایمنی
علاوه بر کاهش اثربخشی، تجزیه مواد دارویی می‌تواند گاهی اوقات منجر به تشکیل ترکیبات شیمیایی جدیدی شود که ممکن است سمی یا مضر باشند. اگرچه در بیشتر داروهای رایج، این سمی شدن بلافاصله پس از تاریخ انقضا رخ نمی‌دهد، اما خطر آن با گذشت زمان افزایش می‌یابد. تاریخ انقضا به شما اطمینان می‌دهد که تا آن زمان، دارو عاری از مواد مضر ناشی از تجزیه است.
خطرات استفاده از داروهای تاریخ مصرف گذشته
استفاده از داروهایی که تاریخ انقضای آن‌ها گذشته است، می‌تواند خطرات مختلفی داشته باشد:
کاهش اثربخشی
رایج‌ترین خطر این است که داروی منقضی شده قدرت کافی برای درمان بیماری شما را ندارد. این امر می‌تواند منجر به طولانی شدن دوره بیماری، تشدید علائم، یا بروز عوارض جانبی شود. مثلاً، مصرف یک آنتی‌بیوتیک تاریخ مصرف گذشته ممکن است نتواند عفونت باکتریایی را به طور کامل از بین ببرد، که این نه تنها درمان را با شکست مواجه می‌کند، بلکه می‌تواند به مقاومت باکتریایی نیز دامن بزند.
تغییرات شیمیایی و سمی شدن (در موارد نادر)
در حالی که این مورد کمتر شایع است، برخی داروها می‌توانند پس از تاریخ انقضا تجزیه شده و به مواد شیمیایی سمی تبدیل شوند. اگرچه این اتفاق برای اکثر داروهای پرمصرف نادر است، اما احتمال آن وجود دارد و نباید ریسک کرد. ایمنی شما در اولویت است.
عدم اطمینان از کیفیت
حتی اگر داروی منقضی شده سمی نباشد، پس از گذشت تاریخ انقضا دیگر هیچ تضمینی برای کیفیت یکنواخت آن وجود ندارد. ممکن است دارو در همه دوزها مقدار یکسانی از ماده مؤثر نداشته باشد یا به درستی در بدن حل و جذب نشود.
تاریخ انقضای پس از باز شدن بسته‌بندی
برای برخی داروها، به خصوص اشکال مایع، قطره‌های چشمی، قطره‌های گوشی و داروهای تزریقی که در شرایط استریل تهیه می‌شوند، تاریخ انقضای ذکر شده روی بسته‌بندی اصلی تنها تا زمانی اعتبار دارد که پلمپ بسته باز نشده باشد. پس از باز کردن بسته‌بندی یا آماده کردن دارو (مانند حل کردن پودر آنتی‌بیوتیک در آب)، ممکن است دارو تاریخ انقضای کوتاه‌تری داشته باشد که گاهی “تاریخ مصرف پس از باز شدن” نامیده می‌شود (مثلاً ۲۸ روز برای بسیاری از قطره‌های چشمی). حتماً در بروشور دارو به دنبال این اطلاعات باشید و تاریخ باز کردن را روی بسته دارو یادداشت کنید.
نگهداری صحیح: کلید حفظ کیفیت تا تاریخ انقضا
توجه داشته باشید که تاریخ انقضای دارو تنها در صورتی معتبر است که دارو در شرایط نگهداری توصیه شده (دما، نور، رطوبت) نگهداری شده باشد. نگهداری نادرست دارو می‌تواند باعث شود که دارو حتی قبل از رسیدن به تاریخ انقضای خود نیز کیفیت و اثربخشی‌اش را از دست بدهد.
دور ریختن صحیح داروهای تاریخ مصرف گذشته
داروهای تاریخ مصرف گذشته را نباید در سطل زباله معمولی انداخت یا در فاضلاب ریخت. این کار می‌تواند باعث آلودگی محیط زیست شود و همچنین خطر مصرف تصادفی توسط دیگران (به خصوص کودکان) یا حیوانات خانگی را به همراه دارد. بهترین روش، برگرداندن داروهای تاریخ مصرف گذشته به داروخانه‌ها یا مراکز جمع‌آوری داروهای منقضی شده است تا به روشی ایمن و محیط زیستی صحیح معدوم شوند.
سخن پایانی
تاریخ انقضای دارو یک شاخص مهم برای تضمین اثربخشی و ایمنی آن است. استفاده از داروهایی که تاریخ مصرف آن‌ها گذشته است، نه تنها ممکن است بی‌فایده باشد، بلکه می‌تواند خطرناک نیز باشد. همیشه قبل از مصرف هر دارویی، تاریخ انقضای آن را بررسی کنید و داروهای منقضی شده را به درستی دور بریزید. سلامتی شما اولویت دارد و رعایت این نکته ساده، گامی مهم در جهت حفاظت از آن است.
چگونه داروها را به درستی نگهداری کنیم؟
بدون دیدگاه