تب در کودکان: چه زمانی نگران شویم؟
تب یکی از شایع‌ترین علائمی است که والدین در کودکان خود با آن روبرو می‌شوند. دیدن اینکه دمای بدن کودک بالاست می‌تواند نگران‌کننده باشد، اما مهم است بدانید که تب به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه اغلب نشانه‌ای است که بدن کودک شما در حال مبارزه با عفونت است. تب یک پاسخ طبیعی و مفید از سوی سیستم ایمنی بدن است. با این حال، در برخی شرایط، تب در کودکان می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد که نیاز به توجه پزشکی فوری دارد. دانستن زمان نگرانی و مراجعه به پزشک برای سلامت کودک شما حیاتی است.
تب در کودکان: نشانه‌ای رایج اما گاهی نگران‌کننده
تب در کودکان، به خصوص در سال‌های اولیه زندگی، بسیار شایع است و معمولاً در اثر عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ می‌دهد. سیستم ایمنی کودک با بالا بردن دمای بدن سعی در کشتن میکروب‌ها دارد. در بیشتر موارد، تب در کودکان بدون ایجاد مشکل جدی برطرف می‌شود. مهمترین نکته در ارزیابی تب کودک، توجه به “حال عمومی” اوست؛ یعنی اینکه آیا کودک سرحال به نظر می‌رسد، بازی می‌کند، غذا می‌خورد و مایعات می‌نوشد، یا بی‌حال، تحریک‌پذیر یا بسیار خواب‌آلود است.
تب چیست و چرا در کودکان رخ می‌دهد؟
دمای طبیعی بدن کودکان کمی متغیر است، اما به طور کلی حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد در نظر گرفته می‌شود. وقتی دمای بدن کودک به ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) یا بالاتر برسد، تب محسوب می‌شود. هیپوتالاموس، بخشی از مغز که مانند ترموستات بدن عمل می‌کند، در پاسخ به حضور عوامل بیماری‌زا (مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها) نقطه تنظیم دمای بدن را بالاتر می‌برد. این افزایش دما فعالیت برخی سلول‌های ایمنی را افزایش داده و رشد برخی میکروب‌ها را دشوارتر می‌کند.
علل شایع تب در کودکان عبارتند از:
- عفونت‌ها: ویروسی (سرماخوردگی، آنفولانزا، کووید-۱۹، گلودرد ویروسی) و باکتریایی (گلودرد استرپتوکوکی، عفونت گوش، عفونت ادراری، ذات‌الریه).
- واکسیناسیون: تب خفیف پس از برخی واکسن‌ها رایج است و معمولاً جای نگرانی ندارد.
- گرمای بیش از حد: پوشاندن زیاد لباس یا قرار گرفتن در محیط گرم می‌تواند دمای بدن کودک را بالا ببرد، اما این با تب ناشی از بیماری متفاوت است.
چگونه تب کودک را به درستی اندازه‌گیری کنیم؟
اندازه‌گیری دقیق تب، به خصوص در کودکان خردسال، مهم است. روش‌های مختلفی وجود دارد:
- دماسنج مقعدی: این روش به خصوص برای نوزادان زیر ۳ ماه و کودکان خردسال دقیق‌ترین روش محسوب می‌شود.
- دماسنج پیشانی یا گوشی (مادون قرمز): استفاده از آن‌ها سریع و آسان است، اما دقت آن‌ها ممکن است کمتر از دماسنج مقعدی باشد، به خصوص اگر به درستی استفاده نشوند. دماسنج گوشی برای نوزادان زیر ۶ ماه توصیه نمی‌شود.
- دماسنج دهانی: برای کودکان بزرگتر که می‌توانند دماسنج را زیر زبان نگه دارند و دهان خود را بسته نگه دارند، مناسب است.
- دماسنج زیر بغل: کمترین دقت را دارد و نباید به عنوان تنها روش اندازه‌گیری تب، به خصوص در نوزادان، استفاده شود. اگر با این روش تب تشخیص داده شد، بهتر است با روش دقیق‌تری تأیید شود.
همیشه از یک دماسنج دیجیتال مطمئن استفاده کنید. هنگام گزارش تب به پزشک، عدد تب و روشی که برای اندازه‌گیری استفاده کرده‌اید را ذکر کنید.
چه زمانی تب کودک نگران‌کننده است و باید به پزشک مراجعه کرد؟
مهمترین نکته این است که سن کودک و حال عمومی و علائم همراه تب از خود عدد تب مهمتر هستند (به خصوص در کودکان بالای ۳ ماه).
نوزادان (زیر ۳ ماه)
- هرگونه تب ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) یا بالاتر که با دماسنج مقعدی اندازه‌گیری شده باشد، در نوزادان زیر ۳ ماه یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. باید بلافاصله با پزشک تماس گرفته یا به اورژانس مراجعه کنید. هرگز بدون دستور پزشک به نوزاد زیر ۳ ماه داروی کاهش‌دهنده تب ندهید. سیستم ایمنی آن‌ها هنوز بسیار ضعیف است.
کودکان (۳ ماه تا ۳ سال)
در این گروه سنی، به جز عدد تب، به حال عمومی کودک نیز توجه کنید:
- تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد (۱۰۲.۲ درجه فارنهایت) یا بالاتر.
- تبي که بیش از ۲۴ ساعت بدون علت واضح (مانند علائم مشخص سرماخوردگی) ادامه داشته باشد.
- تب همراه با هر یک از علائم نگران‌کننده زیر، صرف‌نظر از میزان دقیق تب:
- کودک بسیار بیمار، بی‌حال، تحریک‌پذیر یا بسیار خواب‌آلود به نظر می‌رسد.
- مشکل در تنفس، تنفس سریع یا دشوار، خس‌خس سینه.
- بثورات پوستی جدید یا غیرمعمول.
- سفتی گردن.
- سردرد شدید.
- استفراغ مکرر یا علائم کم‌آبی بدن (مانند خشکی دهان، گریه بدون اشک، کم بودن تعداد پوشک‌های خیس).
- گریه غیرقابل آرام کردن یا جیغ‌های با صدای بلند و غیرعادی.
- تشنج (تشنج ناشی از تب شایع است، اما باید توسط پزشک بررسی شود).
کودکان بزرگتر (بالای ۳ سال)
- تب ۳۹.۵ درجه سانتی‌گراد (۱۰۳.۱ درجه فارنهایت) یا بالاتر.
- تبي که بیش از ۳ روز ادامه داشته باشد.
- تب همراه با هر یک از علائم نگران‌کننده ذکر شده برای کودکان کوچکتر: سردرد شدید، سفتی گردن، مشکل در تنفس، بثورات پوستی، گیجی، استفراغ مداوم، درد شدید در هر نقطه از بدن.
- تبي که مکرراً رخ می‌دهد، حتی اگر کمتر از ۳ روز طول بکشد.
- اگر کودک شما بیماری مزمن زمینه‌ای دارد (مانند آسم، دیابت، بیماری قلبی، سرطان، نقص ایمنی) و دچار تب شده است.
- و مهمتر از همه، اگر شما به عنوان والدین نگران حال عمومی کودکتان هستید و حس می‌کنید حال او خوب نیست، حتی اگر علائم فوق را ندارد، به پزشک مراجعه کنید. غریزه والدین اغلب قوی‌ترین راهنماست.
درمان تب در کودکان
هدف اصلی از درمان تب در کودکان، راحت کردن کودک و تسکین علائم ناراحت‌کننده است، نه لزوماً پایین آوردن دما به حد طبیعی.
- استراحت و مایعات فراوان: کودک را تشویق کنید استراحت کند و مایعات کافی بنوشد تا دچار کم‌آبی نشود.
- داروهای کاهش‌دهنده تب: داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (پاراستامول) یا ایبوپروفن می‌توانند به کاهش تب و تسکین درد و بی‌حالی کمک کنند. همیشه دوز مناسب را بر اساس وزن و سن کودک طبق دستورالعمل روی بسته دارو یا توصیه پزشک/داروساز استفاده کنید.
- نکته بسیار مهم: هرگز به کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال که تب دارند، آسپرین ندهید، زیرا خطر ابتلا به سندرم رای (یک بیماری نادر اما جدی که کبد و مغز را درگیر می‌کند) وجود دارد.
- لباس‌های سبک بپوشانید و از پیچیدن بیش از حد کودک خودداری کنید.
سخن پایانی
تب در کودکان یک علامت رایج است که اغلب نشان‌دهنده پاسخ سالم بدن به عفونت است. در بیشتر موارد، با مراقبت‌های حمایتی در منزل برطرف می‌شود. با این حال، والدین باید هوشیار باشند و به سن کودک، میزان تب (مخصوصاً در نوزادان زیر ۳ ماه) و مهمتر از همه، به حال عمومی و علائم همراه تب توجه کنند. دانستن علائم هشدار دهنده و مراجعه به موقع به پزشک، به خصوص در موارد نگران‌کننده یا در کودکان آسیب‌پذیر، برای حفظ سلامت آن‌ها بسیار حیاتی است. در صورت هرگونه شک یا نگرانی، همیشه با پزشک اطفال خود مشورت کنید.
تب: علل، اهمیت اندازه‌گیری و زمان مراجعه به پزشک
آنفولانزا: تفاوت با سرماخوردگی و اهمیت واکسیناسیون
چگونه داروها را به درستی نگهداری کنیم؟
مدیریت استرس: تکنیک‌های کاربردی برای دستیابی به آرامش در دنیای پرهیاهو
بدون دیدگاه