تب: علل، اهمیت اندازه‌گیری و زمان مراجعه به پزشک
تب یکی از شایع‌ترین علائمی است که نشان‌دهنده وجود مشکلی در بدن است. برخلاف تصور برخی، تب خود بیماری نیست، بلکه پاسخی از سوی سیستم ایمنی بدن برای مبارزه با عوامل بیماری‌زا یا نشانه‌ای از وجود یک التهاب است. درک علل تب، اهمیت اندازه‌گیری دقیق آن و دانستن اینکه چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد، برای مدیریت صحیح این علامت و حفظ سلامت ضروری است.
تب چیست؟
تب به افزایش دمای بدن بالاتر از محدوده طبیعی آن گفته می‌شود. دمای طبیعی بدن در افراد مختلف کمی متفاوت است، اما به طور کلی حدود ۳۷ درجه سانتی‌گراد (۹۸.۶ درجه فارنهایت) در نظر گرفته می‌شود. تب معمولاً زمانی تعریف می‌شود که دمای بدن به ۳۸ درجه سانتی‌گراد (۱۰۰.۴ درجه فارنهایت) یا بالاتر برسد. این افزایش دما نشان‌دهنده این است که هیپوتالاموس (بخشی از مغز که دمای بدن را تنظیم می‌کند) نقطه تنظیم دما را به سطح بالاتری تغییر داده است.
علل شایع تب
شایع‌ترین علت تب، عفونت است. با این حال، عوامل دیگری نیز می‌توانند باعث افزایش دمای بدن شوند:
عفونت‌ها
- عفونت‌های ویروسی: مانند سرماخوردگی، آنفولانزا، کووید-۱۹، آبله مرغان، سرخک و …
- عفونت‌های باکتریایی: مانند گلودرد استرپتوکوکی، ذات‌الریه، عفونت‌های دستگاه ادراری، عفونت‌های پوستی و …
التهاب
بیماری‌های التهابی مانند بیماری‌های خودایمنی (مثل لوپوس یا آرتریت روماتوئید) می‌توانند باعث تب شوند.
واکنش به داروها یا واکسیناسیون
برخی داروها یا واکسن‌ها می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی موقت باعث تب خفیف شوند.
گرمازدگی
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض دمای بالای محیط می‌تواند باعث افزایش خطرناک دمای بدن شود که یک وضعیت اورژانسی است.
سایر علل (اشاره مختصر)
در موارد نادر، تب می‌تواند ناشی از شرایط جدی‌تری مانند برخی انواع سرطان یا اختلالات هورمونی باشد.
چرا اندازه‌گیری دقیق تب مهم است؟
اندازه‌گیری دقیق دمای بدن اطلاعات مهمی را در اختیار شما و پزشکتان قرار می‌دهد:
- تعیین شدت بیماری: دمای بالای بدن می‌تواند نشان‌دهنده شدت بیشتر عفونت یا التهاب باشد.
- تصمیم‌گیری برای درمان: دانستن میزان دقیق تب به شما کمک می‌کند تصمیم بگیرید که آیا نیاز به استفاده از داروهای کاهش‌دهنده تب دارید یا خیر و همچنین اثربخشی این داروها را ارزیابی کنید.
- ارائه اطلاعات به پزشک: هنگام تماس با پزشک، اطلاع از میزان دقیق تب و نحوه اندازه‌گیری آن، به پزشک در ارزیابی وضعیت شما و تصمیم‌گیری برای اقدامات بعدی کمک می‌کند.
- پیگیری روند بیماری: اندازه‌گیری منظم تب به شما و پزشک اجازه می‌دهد تا روند بیماری را پیگیری کرده و ببینید آیا وضعیت در حال بهبود یا بدتر شدن است.
روش‌های اندازه‌گیری تب
روش‌های مختلفی برای اندازه‌گیری دمای بدن وجود دارد که هر کدام دقت متفاوتی دارند:
دماسنج‌های مختلف
- دماسنج‌های دیجیتال: رایج‌ترین نوع هستند و می‌توانند دما را از طریق دهان، زیر بغل یا مقعد اندازه‌گیری کنند.
- دماسنج‌های مادون قرمز (دیجیتال پیشانی یا گوشی): دما را با استفاده از اشعه مادون قرمز از روی پیشانی یا داخل گوش اندازه‌گیری می‌کنند. استفاده از آن‌ها سریع و آسان است، اما ممکن است دقت کمتری نسبت به دماسنج مقعدی داشته باشند.
نحوه صحیح اندازه‌گیری با هر روش
- دهانی: دماسنج را زیر زبان قرار دهید و دهان را بسته نگه دارید تا دماسنج بوق بزند.
- زیر بغل: دماسنج را در گودی زیر بغل قرار دهید و بازو را محکم روی آن فشار دهید تا دماسنج بوق بزند. این روش دقت کمتری دارد و معمولاً در نوزادان و کودکان خردسال توصیه نمی‌شود.
- مقعدی: این روش، به خصوص در نوزادان، اغلب دقیق‌ترین در نظر گرفته می‌شود. با احتیاط و طبق دستورالعمل دماسنج را وارد مقعد کنید (معمولاً حدود ۱ تا ۲.۵ سانتی‌متر) و تا زمان بوق زدن صبر کنید.
- پیشانی یا گوشی: طبق دستورالعمل سازنده دماسنج عمل کنید. مطمئن شوید که پیشانی تمیز و خشک است یا کانال گوش عاری از موم است.
نکته مهم: دمای مقعدی معمولاً کمی بالاتر از دمای دهانی و دمای دهانی کمی بالاتر از دمای زیر بغل است. هنگام گزارش تب به پزشک، علاوه بر عدد، روش اندازه‌گیری را نیز ذکر کنید.
چه زمانی تب نشانه خطر است و باید به پزشک مراجعه کرد؟
مهم است بدانید که در بسیاری از موارد، تب به خودی خود خطرناک نیست و نشانه‌ای از عملکرد طبیعی سیستم ایمنی است. با این حال، در برخی شرایط تب می‌تواند نگران‌کننده باشد و نیاز به توجه پزشکی دارد. هنگام تصمیم‌گیری برای مراجعه به پزشک، علاوه بر میزان تب، به سن فرد و سایر علائم همراه توجه کنید:
- نوزادان (زیر ۳ ماه): هرگونه تب (۳۸ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر که از طریق مقعد اندازه‌گیری شده است) در نوزادان زیر ۳ ماه یک وضعیت اورژانسی پزشکی محسوب می‌شود. باید بلافاصله با پزشک تماس گرفته یا به اورژانس مراجعه کنید. در این سن، سیستم ایمنی هنوز به طور کامل توسعه نیافته است.
- کودکان (۳ ماه تا ۳ سال):
- تب ۳۹ درجه سانتی‌گراد (۱۰۲.۲ درجه فارنهایت) یا بالاتر.
- تبي که بیش از ۲۴ ساعت بدون علت مشخص (مانند علائم واضح سرماخوردگی) ادامه داشته باشد.
- تب همراه با علائم نگران‌کننده دیگر مانند بی‌قراری شدید، خواب‌آلودگی غیرمعمول، بثورات پوستی، مشکل در تنفس، علائم کم‌آبی بدن (مانند خشکی پوشک کمتر، گریه بدون اشک).
- کودکان بزرگتر و بزرگسالان:
- تب ۳۹.۵ درجه سانتی‌گراد (۱۰۳ درجه فارنهایت) یا بالاتر.
- تبي که بیش از ۳ روز ادامه داشته باشد.
- تب همراه با علائم شدید مانند سردرد شدید، سفتی گردن، مشکل در تنفس، درد قفسه سینه، بثورات پوستی جدید یا گسترده، گیجی، استفراغ مداوم، یا درد موضعی شدید (مانند درد شدید شکم یا درد هنگام ادرار).
- افرادی که بیماری‌های مزمن زمینه‌ای دارند (مانند بیماری قلبی، دیابت، سرطان، بیماری‌های سیستم ایمنی) و دچار تب شده‌اند.
- تب پس از بازگشت از سفر به مناطق خاص خارج از کشور.
درمان تب
درمان اصلی تب، درمان علت زمینه‌ای آن است. برای مثال، اگر علت تب یک عفونت باکتریایی است، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک تجویز کند. با این حال، برای کاهش ناراحتی ناشی از تب، می‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:
- استراحت کافی: به بدن اجازه دهید تا با بیماری مبارزه کند.
- نوشیدن مایعات فراوان: برای جلوگیری از کم‌آبی بدن.
- داروهای کاهش‌دهنده تب: داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن (پاراستامول) یا ایبوپروفن می‌توانند به کاهش تب و تسکین درد کمک کنند. همیشه دستورالعمل روی بسته دارو را دنبال کنید و دوز مناسب را بر اساس سن و وزن مصرف کنید. از دادن آسپرین به کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال که دچار تب شده‌اند، به دلیل خطر ابتلا به سندرم رای، خودداری کنید.
مهم است به یاد داشته باشید که تب یک پاسخ طبیعی بدن است و همیشه نیاز به درمان ندارد، به خصوص اگر خفیف باشد و باعث ناراحتی زیادی نشود. هدف از داروهای کاهش‌دهنده تب، راحتی بیمار است، نه لزوماً رساندن دما به حد طبیعی.
سخن پایانی
تب یک علامت مهم است که نباید نادیده گرفته شود. اندازه‌گیری دقیق تب به شما کمک می‌کند تا وضعیت را بهتر ارزیابی کنید، اما مهمتر از عدد تب، توجه به سایر علائم همراه و وضعیت کلی فرد است. با آگاهی از علل شایع تب، نحوه صحیح اندازه‌گیری آن و دانستن اینکه چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد، می‌توانید گام‌های مؤثری برای حفظ سلامت خود و عزیزانتان بردارید. در صورت هرگونه نگرانی، همیشه با پزشک خود مشورت کنید.
تب در کودکان: چه زمانی نگران شویم؟
آنفولانزا: تفاوت با سرماخوردگی و اهمیت واکسیناسیون
بدون دیدگاه